زایمان دستاوردی شگفت‌انگیز برای زنان محسوب می‌شود. تغییرات بدن پس از زایمان برای هر فردی متفاوت بوده و هر مادری، عکس‌العمل خاصی به این فرآیند دارد. برخی افراد پس از زایمان، از نظر جسمانی پرانرژی و از نظر ذهنی بسیار هوشیار و شاد هستند. در مقابل، بعضی مادران ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شده و به شدت خسته باشند. برخی مادران به خصوص افرادی که جراحی و زایمان دشواری را تجربه کرده‌اند، می‌توانند تا مدت‌ها احساس درد و ناراحتی داشته باشند.
فرقی ندارد که چه احساسی دارید، همیشه باید بدانید که شما در حال طی کردن دورهٔ نقاهت پس از یک تحول فیزیکی شدید هستید. اگر شما از روش سزارین برای زایمان استفاده کرده باشید، یک جراحی دشوار را از سر گذرانده‌اید. در هر حال با خود و بدن‌تان مهربان بوده و برای بازسازی و ترمیم بدن‌تان به خود زمان بدهید. با استراحت و مراقبت کافی، به سرعت بهبودی خود را باز خواهید یافت.
بعد از زایمان بدن چه تغییری می‌کند؟
بدن شما به مدت چندین ماه، در حال پرورش و تغذیه کردن نوزاد بوده است. بنابراین تمامی تغییراتی که در این مدت برای پرورش نوزاد در بدن شما صورت گرفته‌اند، پس از تولد نوزاد شروع به بازگشت به حالت قبل از بارداری می‌کنند. در این بخش، به مهمترین تغییرات بدن پس از زایمان اشاره خواهیم کرد.
خونریزی پس از زایمان
بعد از تولد کودک، مادران ترشحات خون‌آلودی را تجربه می‌کنند که خون نفاس نامیده می‌شود. فرقی ندارد که شما زایمان طبیعی انجام داده یا جراحی سزارین کرده باشید. در هر حال این خونریزی را تجربه خواهید کرد.
خون نفاس در ابتدا قرمز بوده و کم‌کم به صورتی، قهوه‌ای و در نهایت زرد تغییر رنگ می‌هد. تا ۱۰ روز بعد از زایمان، این خونریزی شباهت زیادی به یک پریود سنگین خواهد داشت. این وضعیت می‌تواند تا شش هفته نیز تداوم داشته باشد. هر چه بیشتر استراحت کنید، راحت‌تر این دوره را سپری خواهید کرد.
دردها و انقباضات رحمی
بعد از زایمان، رحم شروع به جمع شدن و برگشت به ابعاد عادی خود می‌کند. ممکن است در حین این فرآیند دردهایی را تجربه کنید. این دردها، مشابه دردهای ناشی از انقباضات خفیف در حین زایمان خواهند بود.
احتمال تجربهٔ این دردها در حین شیردهی بالاتر است. علت این موضوع آن است که هورمون اکسی توسین که هورمون شل کنندهٔ عضلات در حین زایمان است، در هنگام شیردهی نیز ترشح می‌شود. این موضوع سبب می‌شود خونریزی شدیدتری را نیز تجربه کنید.
تغییرات لگن، پرینیوم و ناحیه تناسلی
به مرور، رحم و دستگاه تناسلی مادر به حالت عادی خود باز می‌گردد. ابعاد لگن خاصره پس از بارداری و زایمان تغییر می‌کند و این موضوع تقریباً برای همیشه ثابت باقی می‌ماند. اما موقعیت لگن عوض شده و به وضعیت قبلی خود باز خواهد گشت. شما می‌توانید با تمرینات کگل، این فرآیند را تسریع کرده و از مشکلاتی همچون افتادگی لگن بعد از زایمان جلوگیری کنید.
اگر شما احساس کبودی و کوفتگی دارید، نگران نباشید. به زودی احساس بهتری خواهید داشت. خراش‌ها و پارگی‌های جزئی در اطراف اندام تناسلی و پرینیوم به سرعت التیام خواهند یافت. منظور از پرینیوم ناحیهٔ حد فاصل دستگاه تناسلی و مقعد می‌باشد. ترمیم برش‌های این ناحیه، ممکن است اندکی بیشتر طول کشیده و جای بخیه‌ها تا چند روز و حتی چند هفته درد داشته باشد.
انجام تمرینات کگل ممکن است به کاهش تورم و درد ناحیه پرینیوم نیز کمک کرده و سرعت التیام بریدگی را افزایش دهد. اگر شما نسبت به وضعیت بهبودی خود در این ناحیه نگران هستید، از ماما یا پزشک زنان کمک بگیرید.
وضعیت سینه‌ها پس از زایمان
پس از زایمان سینه‌ها همچنان نرم هستند، زیرا تنها مقدار کمی کلستروم (آغوز یا شیرماک) دارید. کلستروم، شیر غنی و غلیظی است که حالت کرمی داشته و شیر اول نیز نامیده می‌شود. این شیر، تمامی آنتی‌بادی‌های لازم برای حفاظت نوزاد از بیماری‌های عفونی را در بر دارد. چند روز بعد از تولد، فرآیند تولید شیر مادر آغاز می‌شود. در این زمان، سینه‌ها ممکن است حساس، متورم و داغ شوند.
برخی مادران، ممکن است در ناحیه نوک پستان احساس حساسیت و درد داشته باشند. در این صورت، در هر بار شیر دادن به نوزاد، حدود ۱۰ الی ۲۰ ثانیه اول احساس ناراحتی خواهید داشت. بعد از روز پنجم شیردهی، این مشکل به تدریج از بین می‌رود. در صورتی که با گذشت ۵ روز، همچنان در ناحیه نوک پستان احساس ناراحتی می‌کنید، احتمالا باید در مورد روش‌های شیردهی خود تجدید نظر کنید. برای این منظور می‌توانید با ماما یا مشاور شیردهی مشورت کنید.
تغییرات مربوط به عضلات شکم
پس از زایمان ممکن است شکم شما شل و دچار چروکیدگی شده و خطر کمرتان محو شود. علت این موضوع آن است که شما هنوز وزن اضافی دوران بارداری را به طور کامل از دست نداده‌اید. برای بهبودی در این ناحیه و بازگرداندن شکم به فرم اول، هر زمانی که احساس آمادگی کردید، می‌توانید ورزش‌های مناسب برای تقویت عضلات شکمی را آغاز کنید. اگر بلافصله پس از زایمان این ورزش‌ها را آغاز کنید، به جز بالا بردن شانس برگشت فرم شکم، خودتان را در برابر کمردردهای بعدی نیز ایمن خواهید کرد.
اثرات طولانی‌مدت زایمان بر بدن مادر
برخی از مشکلات و تغییرات پس از زایمان ممکن است مدت طولانی‌تری با شما همراه بوده و دیرتر از بین بروند:
- پس از زایمان ممکن است هموروئید (بواسیر) را تجربه کنید که به مرور برطرف خواهد شد.
- ترک‌های پوستی در ناحیهٔ سینه، شکم و ران‌ها یکی دیگر از تغییرات رایج بدن مادر پس از زایمان است. به خصوص اگر در طول دورهٔ بارداری افزایش وزن زیادی را تجربه کرده باشید، میزان و شدت این ترک‌ها بیشتر خواهد بود. پس از گذشت چند ماه، ترک‌ها کمرنگ‌تر شده و به خطوط نقره‌ای ظریفی تبدیل خواهد شد.
- بعد از زایمان، ممکن است به مدت چند روز تورم در مچ پاها را تجربه کنید. علت این موضوع جابه‌جایی و از دست دادن مایعات اضافی بدن است.
- ریزش مو، یکی دیگر از تغییرات طبیعی بدن برای برخی مادران در روزهای پس از زایمان است. در طول دورهٔ بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی، موها معمولا پرپشت‌تر و ضخیم‌تر می‌شوند. زمانی که سطح هورمون‌ها در بدن به طور ناگهانی کاهش می‌یابد، ممکن است با ریزش مو مواجه شوید. این موضوع جای نگرانی نداشته و به مرور، موهایتان را روال عادی خود باز خواهند گشت.
- اگر زایمان سزارین داشته‌اید، احساس ناراحتی چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی طبیعی است. ممکن است علاقهٔ زیادی به تحرک نداشته باشید. با این حال، هر چه سریع‌تر بتوانید خود را به حرکت وادار کنید، فرآیند التیام زخم‌ها و بهبودی سریع‌تر صورت خواهد گرفت.
خبر خوب آن است که با کاهش هورمون‌های پروژسترون در بدن، مقاومت ماهیچه‌های صاف بدن همچون دیواره‌های دستگاه گوارش و رگ‌های بدن قوی‌تر شده و فرآیند بهبودی را تسریع می‌بخشد.
چه مدت طول می‌کشد تا بدن به وزن عادی بازگردد؟
در اولین روزهای پس از زایمان، به دلیل دفع بخش زیادی از مایعات بدن روند کاهش وزن سریع‌تر است. با بازگشت سرعت گردش خون به وضعیت نرمال و کوچکتر شدن مثانه، شما وزن زیادی را از دست خواهید داد. همچنین مایعات اضافی که در طول بارداری در بدن ذخیره شده‌اند از طریق ادرار و تعریق رفع می‌شوند. اما پس از گذشت این دورهٔ چند روزه، روند کاهش وزن کندتر می‌شود.
از اینکه به سرعت به وزن و فرم ایده‌آل بدن‌تان در دوران پیش از بارداری بازنگردید، ناراحت نباشید. باید بپذیرید که پروسهٔ بارداری و زایمان، بسیار پیچیده و دشوار است و دورهٔ نقاهت آن به این سرعت سپری نخواهد شد. همین طور چربی‌های اضافه به مدت طولانی‌تری در بدن شما باقی خواهند ماند. زیرا بدن برای تأمین انرژی شیردهی به ذخیرهٔ چربی شما نیاز دارد.
اجازه ندهید این موضوع موجب دلسردی و ناراحتی شما شود. فراموش نکنید که ایجاد این وضعیت برای بدن شما حدود ۹ ماه طول کشیده است. بنابراین، زمان کافی برای بهبودی بدن را در نظر گرفته و عجله نکنید. می‌توانید در این مدت با انجام ورزش‌های مخصوص پس از زایمان، تغذیهٔ سالم و مراقبت از بدن روند بهبودی را تسریع بخشید. در زمان مناسب، کاهش وزن نیز به طور طبیعی اتفاق خواهد افتاد.
وضعیت بدن در ماه‌های بعدی پس از زایمان چگونه خواهد بود؟
حدود ۶ الی ۸ هفته پس از تولد، لازم است برای چکاپ پس از زایمان به ماما یا پزشک زنان مراجعه کنید. پزشک یا ماما در این جلسهٔ معاینه، در مورد وضعیت جسمانی و روحی شما سؤال کرده و روند طی شدن دورهٔ نقاهت را ارزیابی خواهد کرد. اگر شما هر گونه احساس درد و ناراحتی در محل بخیه‌ها دارید، یا در حین رابطهٔ جنسی احساس ناراحتی می‌کنید در این مورد سکوت نکنید. مشکلات خود را با پزشک مطرح کرده و در خصوص آن مشورت کنید.
با اندکی توجه در خصوص وضعیت صحیح بدن و ورزش‌های ملایم، عضلات شکم که کش آمده‌اند می‌توانند مقاومت اولیهٔ خود را بازیابند. به طور کلی توصیه می‌شود حداقل به مدت ۳ ماه بعد از تولد کودک، به انجام تمرینات شکمی و تقویت عضلات شکم ادامه دهید.
نقش شیردهی در تغییرات بدن پس از زایمان
بهتر است به مدت ۶ ماه، نوزاد را فقط با شیر مادر تغذیه کرده و بعد از شش ماهگی نیز تا یک الی دو سالگی، در کنار مواد غذایی مکمل، به شیردهی ادامه دهید. این روند، ایده‌آل‌ترین روش شروع زندگی برای نوزاد محسوب می‌شود. پس از توقف شیردهی، سینه‌ها تقریباً به ابعاد نرمال خود پیش از بارداری باز خواهند گشت. با این حال، در مورد کسانی که سینه‌های بزرگتری دارند، ممکن است سینه‌ها به طور دائمی تغییر فرم داده و شادابی پیشین خود را نداشته باشند. باید بدانید که بسیاری از این تغییرات ناشی از بارداری بوده و شیردهی تأثیر کمتری در آن دارد.
اگر از دادن شیر مادر به نوزاد اجتناب کنید، سطح هورمون پرولاکتین (هورمون تولید کنندهٔ شیر مادر) کاهش یافته و تولید شیر در بدن متوقف خواهد شد. در این صورت، با گذشت چند ماه، سینه‌ها به ابعاد پیش از بارداری بازخواهند گشت.
به یاد داشته باشید که بدن شما تغییرات بسیاری را در حین بارداری و زایمان تجربه کرده و شما فصل جدیدی از زندگی را آغاز کرده‌اید. در طول این پروسه، از نظر ذهنی و جسمانی به بلوغ بیشتری رسیده و خصوصیات زنانه بیشتری کسب کرده‌اید. بنابراین، به خودتان و بدن جدیدتان افتخار کنید. زیرا شما عملی شگفت‌انگیز انجام داده و هدیه جدیدی را به جهان عرضه کرده‌اید.
منبع:babycenter
