ماساژ نوزاد مزایای زیادی برای افزایش سلامتی بدنی و ذهنی نوزادان دارد. لمس کردن و نوازش نوزاد کیفیت خواب نوزاد را افزایش داده، دردهای نوزاد را تسکین می‌دهد و به بهبود علایم مشکلات رایج در نوزادان همچون کولیک نوزادان و نفخ و گاز کمک می‌کند. افزون بر این ماساژ دادن و تماس لمسی با نوزاد، به افزایش ارتباط عاطفی میان والدین و نوزاد کمک کرده و باعث می‌شود مهارت‌های شناختی و حرکتی نوزاد بهتر رشد کند.
از بهبود کیفیت خواب گرفته تا مستحکم شدن پیوند عاطفی میان والدین و نوزاد، ماساژ نوزاد مزایای بسیاری هم برای نوزاد و هم برای والدین دارد. برای آشنایی با بهترین تکنیک‌ها و فواید ماساژ نوزاد با ما همراه باشید.
در این مطلب به معرفی مراحل صحیح ماساژ دادن نوزاد، روغن‌های مناسب جهت ماساژ نوزاد، زمان مناسب ماساژ نوزاد، مزایای ماساژ در رفع مشکلات رایج نوزاد و در نهایت نکات مهم برای ایمنی در حین این کار خواهیم پرداخت.
مراحل انجام صحیح ماساژ نوزاد به چه شکل است؟
ماساژ دادن نوزاد از جمله فعالیت‌های مفید برای رفع بسیاری از مشکلات نوزاد بوده و می‌توانید از روزهای اولیه تولد این کار را شروع کنید.
- آماده‌سازی فضا
چراغ‌های اضافه را خاموش کنید و فضا کم‌نور باشد. تلفن همراه خود را خاموش کنید. اگر دوست داشتید یک موسیقی ملایم پخش کنید. سعی کنید اتاق اندکی گرم باشد (در حد ۲۴ درجه سانتی‌گراد).
- نوزاد را در یک سطح صاف و ایمن بخوابانید
یک سطح راحت اما کامل صاف را انتخاب کنید. روی زمین، روی تخت خودتان، یا روی تشک تعویض پوشک نوزاد گزینه‌های مناسبی هستند.
لباس‌های نوزاد را بکَنید
بهتر است پوشک نوزاد را نیز جدا کنید. به خصوص اگر پوست نوزاد به پوشک حساس بوده و جوش می‌زند، تنفس آزاد بدن در این مدت بسیار مفید خواهد بود. در صورت خواباندن نوزاد بدون پوشک، برای احتیاط چند حوله تمیز بر روی سطح مورد نظر پهن کنید. استفاده از زیرانداز مخصوص تعویض می‌تواند اطمینان بیشتری ایجاد کند.
به آرامی نوزاد را نوازش دهید
اکنون موقعیت مناسبی برای قلقلک دادن نیست. برای ایجاد یک احساس راحتی و آرامش در نوزاد، از نوازش کردن بسیار ملایم استفاده کنید. برای خردسالان می‌توانید اندکی فشار بیشتری برای ماساژ وارد کنید. به طول کلی در نظر داشته باشید که لمس کردن شما باید حالت صاف کردن پوست نوزاد را داشته باشد و نباید هیچ گونه فشاری به بدن وارد شود.
اجزای بدن را به نوبت و در محل مناسب ماساژ دهید
- اول از پاها شروع کرده و کف پاهای نوزاد را با نوزاش‌های بسیار نرم و ملایم ماساژ دهید.
- سپس ساق پاها و ران‌های نوزاد را به آرامی ماساژ دهید.
- در مرحله بعد به سمت بازوها بروید. ماساژ دادن دست‌ها را نیز فراموش نکنید.
- برای ماساژ شکم از حرکات دورانی در جهت عقربه‌های ساعت استفاده کنید، چون حرکت سیستم گوارشی نوزاد نیز در همین جهت می‌باشد.
- در نهایت سینه‌ها را ماساژ دهید اما از نزدیک شدن به نواحی سر و گردن اجتناب کنید. سپس نوزاد را به روی شکم برگردانده و پشت او را نیز به آرامی ماساژ دهید.
با نوزاد ارتباط بگیرید
به آرامی با نوزاد صحبت کنید، برایش لالایی بخوانید یا با صدای ششش آرامش کنید. به چشم‌های نوزاد نگاه کنید تا ارتباط عاطفی میان شما و نوزاد افزایش بیشتری یابد.
- در زمان لازم توقف کنید
اگر نوزاد شروع به بیقراری کرد، ماساژ را متوقف کرده و در زمان دیگری انجام دهید. دلایل مختلفی می‌توانند باعث شوند که نوزاد در حین ماساژ ناآرام باشد که از جمله می‌توان به سر رفتن حوصله، گرسنگی و یا احساس سرما اشاره کرد.
آیا به روغن مخصوص برای ماساژ نوزاد نیاز داریم؟
شما لزوما به روغن خاصی برای ماساژ نوزاد نیاز ندارید، با این حال استفاده از روغن مناسب می‌تواند به آرامش‌بخشی بیشتر کمک کرده و از کشیده شدن و ناراحتی پوست جلوگیری کند. برای انتخاب روغن مناسب به نکات زیر اشاره کنید:
ماساژ نوزاد با روغن نارگیل به افزایش وزن نوزاد کمک زیادی می‌کند. روغن نارگیل خواص آنتی باکتریال، آنتی میکروبیال، و ضد ویروسی داشته و به افزایش رطوبت پوست نیز کمک زیادی می‌کند.
در مقابل، روغن‌هایی مثل روغن آفتابگردان و روغن زیتون انتخاب مناسبی برای این منظور نیستند. چرا که مقاومت پوست را کاهش داده و می‌توانند به مشکلاتی نظیر اگزمای خردسالان منجر شوند.
کره درخت شیا با روغن نارگیل، می‌تواند روغن مناسب برای نوزادانی باشد که پوست خشکی دارند. کره شیا به هیدراته و مرطوب کردن پوست کمک شایانی می‌کند و در صورت ترکیب با روغن نارگیل می‌تواند مزایای آنتی باکتریالی روغن نارگیل را نیز داشته باشد.
نکته بسیار مهمی که در استفاده از انواع روغن ها لازم است به آن دقت کنید آن است که نباید این روغن‌ها را قبل از رقیق کردن به طور مستقیم برای پوست قرار دهید. بلکه ابتدا آنها را به اندازه کافی رقیق کرده و سپس دست‌تان را روی پوست نوزاد بکشید.
همچنین بهتر است از روغن‌ها هر چند وقت یک بار استفاده شود و به طور مستمر و هر روز از آنها استفاده نکنید.
چه زمانی برای ماساژ دادن نوزاد مناسب است؟
برای بسیاری از والدین، ماساژ دادن نوزاد تنها به مدت پنج دقیقه در هر بار تعویض نوزاد زمان مناسبی برای افزایش سلامتی سیستم گوارشی نوزاد، کاهش علایم کولیک، و افزایش آرامش قبل از خواب محسوب می‌شود.
نوزاد تازه متولد شده
به طور کلی هیچ زمانی برای ماساژ نوزاد زود نیست و شما می‌توانید حتی از روز تولد، ماساژ نوزاد را انجام دهید. با این حال در روزهای اولیه تولید باید بیشتر از همیشه احتیاط کنید، این کار را بسیار ملایم‌تر انجام دهید و به خصوص در انتخاب روغن برای ماساژ محتاط باشید.
اوقات مناسب در طول روز
اینکه چه زمانی از روز را برای ماساژ نوزاد انتخاب می‌کنید اهمیت بسیار زیادی در رضایت‌بخشی و نتیجه آن دارد. از انجام این کار بلافاصله بعد از غذا دادن پرهیز کنید چرا که می‌تواند منجر به قی کردن نوزاد شود. بعضی از زمان‌های مناسب در طول روز عبارتند از:
- حدود ۴۵ دقیقه پس از غذا خوردن
- زمانی که نوزاد بیدار، هوشیار و آرام است
- قبل از خواباندن
- پس از تعویض پوشک
ماساژ و نوازش نوزاد چه مزایایی دارد؟
ماساژ دادن نوزاد از دوران قدیم و به ویژه در طب سنتی هند باستان به منظور افزایش سلامتی و آرامش نوزاد رایج بوده است. پزشکی مدرن نیز مزایای متعدد آن در سلامتی نوزاد همچون کاهش گاز معده نوزاد، کاهش علایم کولیک، و جلوگیری از اختلالات خواب و بیقراری نوزاد تایید کرده است. برخی دیگر از مزایای ماساژ نوزاد به شرح زیر می‌باشند:
افزایش وزن نوزاد
برای نوزادانی که پیش از موعد به دنیا آمده‌اند یا به هر دلیل دیگری در هنگام تولد وزن بسیار کمی دارند، ماساژ دادن می‌تواند یک شیوه مناسب برای تسریع فرآیند رشد و افزایش وزن نوزاد باشد. یک مطالعه نشان داده است نوزادان نارس که از ماساژ دادن برای درمان آنها استفاده شده است، ۴۷ درصد بیشتر از سایر نوزادان افزایش وزن داشته‌اند. لمس کردن و نوازش نوزاد علاوه بر افزایش وزن، در افزایش مهارت‌های حرکتی و تراکم استخوانی نوزادان نیز نقش موثر و شایانی داشته است.
کاهش شانس ابتلا به یرقان و زردی نوزاد
مطالعات نشان داده‌اند ماساژ دادن سطح بیلی روبین را در خون کاهش می‌دهد. این ماده که به یرقان یا بیماری زردی منجر می‌شود، با تحرک دادن روده از بدن نوزاد خارج می‌شود. لازم به ذکر است که این موضوع به رفع یبوست نیز کمک شایانی می‌کند.
کاهش استرس
مطالعات بسیاری وجود دارند که نشان می‌دهند ماساژ دادن استرس را کاهش داده و سطح فشار خون را در افراد بالغ کاهش می‌دهد. اما مطالعات جدید نشان داده‌اند که ماساژ دادن می‌تواند مزایای مشابه برای نوزاد نیز داشته باشد. در یک تحقیق، پژوهشگران دریافتند ماساژ دادن موجب بهبود وضعیت ضربان قلب نوزاد می‌شود و به رشد سیستم عصبی در نوزادانی که از سیستم عصبی رشد نیافته رنج می‌برند کمک می‌کند.
لمس کردن بدن نوزاد به ترشح هورمون اندروفین کمک می‌کند که این موضوع موجب کاهش کورتیزول (هورمون استرس) می‌شود. این موضوع همچنین به طور کلی احساس امنیت و ایمنی را در نوزاد افزایش می‌دهد.
کاهش کولیک
اگر دقت کرده باشید، اکثر لوازم خواب نوزاد امروزی همچون نی نی لای لای،تاب برقی نوزاد و گهواره برقی نوزاد به سیستم ویبره مجهز می‌باشند. علت این امر، تاثیر ویبره در کاهش کولیک می‌باشد. اما مطالعات نشان می‌دهند خواباندن طولانی مدت نوزاد در داخل این لوازم برای رشد آنها مناسب نیست. در مقابل لمس کردن ملایم نوزاد می‌تواند جایگزین مناسبی برای ویبره در آرام کردن نوزادان مبتلا به کولیک باشد که نه تنها عوارض جانبی نداشته بلکه مزایای متعددی نیز دارد.
افزایش کیفیت خواب نوزاد
ماساژ دادن همان‌گونه که پیش از این نیز گفته شد با کاهش کورتیزول به کاهش استرس کمک کرده و در مقابل سطح ملاتونین را افزایش می‌دهد. نقش ملاتونین در بدن، تنظیم چرخه خواب افراد می‌باشد. با ماساژ منظم و مناسب نوزاد و افزایش سطح ملاتونین، نوزاد راحت‌تر به خواب رفته و خواب عمیق‌تری را تجربه می‌کند.
پیوند عاطفی میان والدین و نوزاد
با افزایش ارتباط چشمی در حین ماساژ و لمس و نوازش نوزاد، ارتباط میان مادر و نوزاد قوی‌تر و محکم‌تر می‌شود. این موضوع به بهبود روحی مادرانی که دچار افسردگی پس از زایمان هستند نیز کمک شایانی می‌کند. مزایای ماساژ نوزاد منحصر به مادران نبوده و حتی پدرانی که به این کار بپردازند نیز استرس کمتری را تجربه کرده و پیوند عاطفی عمیق‌تری با نوزاد خود برقرار می‌کنند.
در واقع زمانی که والدین به لمس نوزاد می‌پردازند، هورمونی‌هایی در بدن‌شان ترشح می‌شود که به افزایش آرامش خود آنها نیز کمک می‌کند. والدین همچنین در حین ماساژ شناخت بهتری از نوزادشان پیدا کرده و اعتماد به نفس‌شان افزایش می‌یابد.
کاهش گاز و یبوست
از آنجایی که سیستم گوارش نوزاد هنوز به طور کامل رشد نکرده است، آنها نمی‌توانند بدون کمک خارجی و گرفتن آروغ توسط بزرگسالان گازهای اضافی را از بدن‌شان خارج کنند. این موضوع به ایجاد دل‌درد منجر می‌شود. ماساژ نوزاد از این فشار در بدن نوزاد می‌کاهد. با ماساژ ملایم شکم نوزاد به صورت دورانی و در جهت عقربه‌های ساعت، فرآیند هضم در بدن نوزاد افزایش می‌یابد و نوزاد احساس راحتی بیشتری می‌کند.
افزایش قدرت یادگیری
مطالعات نشان می‌دهد که ماساژ دادن موجب افزایش سطح هوشیاری نوزادان شده و به همین جهت قدرت یادگیری آنان افزایش می‌دهد. در یک مطالعه، نوزادان چهار ماهه پس از یک ماساژ ۸ دقیقه‌ای، واکنش بهتری به محرک‌های صوتی پخش شده نشان دادند.
به طور کلی و به عقیده کارشناسان کودک، هر چه کودکان در ماه‌های اولیه تفاوت تجربه لمس و نوازش بیشتری از والدین دریافت کرده باشند، رشد مغزی بیشتری داشته و در آینده باهوش‌تر خواهند بود.
کمک به بهبود برخی بیماری‌های خاص کودکان و نوزادان
ماساژ-تراپی همان طور که در بزرگسالان برای درمان برخی مشکلات خاص موثر واقع می‌شود، در کودکان و نوزادان نیز می‌تواند کارساز باشد. برای مثال کودکان مبتلا به اوتیسم و یا بیش‌فعالی، پس از ماساژ دادن آرامتر می‌شوند. سایر مشکلات کودکان که ماساژ کردن به تخفیف علایم آنها کمک می‌کند عبارتند از پرخوری عصبی، افسردگی و اضطراب
آیا ماساژ نوزاد خطری ندارد؟
نوزادان پوست بسیار حساس و آسیب‌پذیری دارند، بنابراین عدم احتیاط در حین ماساژ، می‌تواند به اذیت شدن و تحریک عصبی آنها منجر شود. برخی نکات که رعایت کردن آنها در حین ماساژ دادن نوزاد ضروری است به شرح زیر می‌باشد.
- از قرار دادن روغن‌ها روی صورت اجتناب کنید. یک بی‌احتیاطی کافی است تا روغن وارد چشم یا دهان یا دماغ نوزاد شود.
- از ماساژ دادن سر و گردن نوزاد اجتناب کنید. این نواحی همچنان بسیار نرم و آسیب‌پذیر هستند.
- از ماساژ عمیق اجتناب کنید. ماساژ نوزاد باید نرم و ملایم و در حد کشیدن پوست باشد و به طور جدی از وارد آوردن فشار به بدن نوزاد پرهیز کنید.
- ماساژ نوزاد باید کوتاه مدت بوده و نهایت ۵ الی ۱۰ دقیقه طول بکشد.
- در صورت هر گونه بیقراری، بی‌حوصلگی، به خواب رفتن و گریه کردن این کار را متوقف کنید.
- از روغن‌های ماساژ با مواد افزوده جلوگیری کنید. مواد رنگی، عطرها و پارابن از جمله مواردی هستند که به روغن‌های ماساژ اضافه می‌شوند و به هیچ وجه برای نوزاد مناسب نیستند.
- پس از اتمام این کار و هنگام بلند کردن نوزاد بیش از حد مراقب باشید. در صورتی که از روغن استفاده کرده باشید، دست شما و بدن نوزاد لغزنده خواهد بود بنابراین لازم است دقت بیشتری داشته باشید.
- در صورتی که نوزاد به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا است، حتما قبل از ماساژ با پزشک اطفال مشورت کنید. به عنوان مثال نوزادان مبتلا به Micro Preemie به دلیل حساس بودن نسبت به تغییر ضربان قلب نباید بیش از حد لمس شوند.
جمع‌بندی و سخن پایانی
در مزایای ماساژ دادن برای نوزاد هیچ شکی وجود ندارد، اما باز هم همه چیز به روحیات خاص فرزند شما بستگی دارد. اگر از لمس شدن بدنش خوشش نمی‌آید این کار را متوقف کنید. همچنین از اید‌ه‌آل گرایی در این زمینه اجتناب کنید، قرار نیست همچون یک ماساژور حرفه‌ای عمل کنید، این کار باید ایمن، سرگرم کننده و فرصتی برای افزایش ارتباط عاطفی میان نوزاد و والدین باشد.
منبع: mamanatural
